Katërmbëdhjetë vjeç dhëndërr

Titulli : Katërmbëdhjetë vjeç dhëndërr

Autori : Andon Zako ÇAJUPI

Përgatiti për shtyp : E. LATIFI

Kopertina : Studio EKD

Realizoi botimin : Ali LLESHI

Botoi : Reklama

Katërmbëdhjetë vjeç dhëndërr është komedia e parë e shkruar nga Çajupi. Ajo u botua në përmbledhjen “Baba Tomorri”, së bashku me poemën me të njëjtin titull dhe një sërë vjershash me karakter atdhetar dhe shoqëror. Komedia “14 vjeç dhëndër” u cilësua nga kritika e viteve ’30 si një “farsë moliereske” e arrirë, që zë vendin e parë në gjininë e vet, duke qenë se letërsia jonë në atë kohë nuk e njihte ende këtë lloj të gjinisë dramatike.

ANDON Z. ÇAJUPI Është një nga emrat më të mëdhenj të Rilindjes Kombëtare Shqiptare , si poet dhe atdhetar i shquar . Andon Zako , i cili , jo vetëm në letërsi por dhe në popull , u njoh me emrin Çajupi , lindi më 1866 në Sheper të Zagorisë . Mësimet e para i kreu në Nivan , ndërsa liceun e përfundoi në Egjipt . Më 1887 bëri një vizitë në Shqipëri . Doktoraturën , për drejtësi , e përfundoi në Zvicër . Jetoi dhe punoi në Kajro . Luftoi gjithmonë për çështjen kombëtare . Ishte kryetar i shoqërisë së emigrantëve shqiptarë të Egjiptit . Veprimtaria e tij qe e gjithanshme . Më 1909 botoi shkrimin ” Klubi i Selanikut ” , ku kritikon tradhëtarët e çështies Kombëtare . Dha një kontribut të çmuar në letërsinë shqipe të Rilindjes . Më 1902 shkroi ” Baba Tomorri ” , i cili përbëhet nga vjersha patriotike , shoqërore , dashurie etj . , si dhe komedinë “ Katër mbëdhjetë vjeç dhëndërr ” , ku vë në lojë konservatorët shqiptarë , që i martojnë fëmijët e tyre vetëm për interesa dhe pa u marrë pëlqimin.

Më 1910 shkroi komedinë ” Pas vdekjes ” , e cila u botua më 1937. Po këtë vit u botua edhe tragjedia ” Burri i dheut ” . Pas vdekjes i janë botuar dhe veprat që la dorëshkrim : ” Baba Musa lakuriq ” dhe ” Këngë e vome ” . Ka bërë një punë me vlerë edhe si përkthyes , duke sjellë në shqip vepra nga La Fonteni dhe vjersha nga poetë indianë . Vdiq më 1930 në Kajro të Egjyptit .

Çajupi vret me pambuk . Ai e godet fenomenin e keq me të qeshur , vepron kështu sepse ka kuptuar shumë drejt që nëpërmjet humorit fshikullues , arrihet më lehtë përmirësimi i dukurive të C’familje mund të krijojë një katëmbëdhjetëvjeçar ?! Që nga titulli krijon idenë për nivelin komik të veprës . shëmtuara . Tema e komedisë ” 14 vjeç dhëndër ” ështe mëse e njohur në krijimtarinë e kohës , por merita Çajupit është që solli tipa , karaktere dhe situata tepër origjinale . Në këtë komedi , duke vënë në lojë me mjetet e humorit dhe satirës , fshikullohet një dukuri shqetësuese për shoqërinë e kohës , zakonet prapanike të martesave në moshë të papërshtatshme , të një djali të vogël me një vajzë të madhe , vetëm e vetëm për të futur në shtëpi një krah pune më shumë , pra për interes . Nëpërmjet kësaj vepre rrënqethesh kur konstaton se nisur nga interesi edhe nëna , ” S’dua nuse për sisë , / Po për punët e shtëpisë ” , nuk pyet për fëmijën e vet . Ç’mund të presësh nga të tjerët ?! Kjo nënë përgjithëson figurën e gruas së asaj kohe : e palodhur në punët e bujqësisë e në shtëpi , e zgjuar , inatçore në grindje , lozonjare , por edhe këmbëngulëse për të arritur synimet e saj . njëkohësisht edhe bartëse e një mentaliteti të tejkaluar . Çajupi na e sjell Tanën shumëdimensionale , kujtoni grindjen në mulli me Koten , nuk lanë të palarë pa i nxjerrë në shesh njëra tjetrës , deri dhe dashuriçkat e fshehta . Çajupi , duke qenë atdhetar i shquar si dhe një nga emrat më të mëdhenj të Rilindjes Kombëtare , nëpërmjet kësaj vepre , duke luftuar dukuritë negative të kohës , dëshiron t’i emacipoj e civilizoj bashkëpatriotët e vetë që të ngrihen në nivelin e kombeve të përparuara . Me veprën ” Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër ” , ai mbahet si krijuesi i komedisë së vërtetë shqiptare .