Ali Pasha Luani i Janinës
Jeta e jashtëzakonshme e Napoleonit të Ballkanit
Nga Quentin and Eugenia Russell
Përkthyes : Enes Lekiqi
Prapëseprapë në çehren e tij nuk mund të shquash Derisa llamburitje eglendisëse butësi hedh Ndanë asaj fytyre të përnderuar prej plaku Të bëmat që kruspullohen përposhtë , e përlyejnë me çnderim .
Mbas capak komplimenteve të mia të vockla ndaj tij , Aliu më pranoi me aq shumë finesë fjalësh e sjelljesh , saqë , po të mos isha i sigurt , nga njoftimet e përgjithshme , se ai qe njeriu më barbar dhe i vrazhdë , dhe , para se të hyja në pallatin e tij , duke parë të lidhura në shkopinj disa koka që ende pikonin gjak , po të mos isha dëshmitar i egërsisë së tij , do të krijoja opinionin më të mirë për të dhe do ta vlerësoja si një ndër njerëzit më të butë e më të pajtueshëm . Karlo Gerardini , përkthyes në italisht i Historia e Sulit dhe Pargës
Gratë suliote , nga Ary Scheffer ( 1827 ) . Narrativa e sakrificës së grave suliote ishte njëlloj e njohur në Francë dhe e lartësuar në një evokim të idealit romantik për heroizëm dhe vendosmëri patriotike . Prapë , përshkrimet e Pouqueville – it japin frymëzim . Ai pati përshkruar gratë duke kënduar e vallëzuar teksa njëra pas tjetrës hedhin hapin fatal në veprën e tij Histoire de la régénération de la Grèce ( 1824 ) , imazh i marrë nga poeti romantik Alfred de Vigny në ” Helena ” ( 1826 ) , ku gratë i shkojnë mortjes së tyre duke kënduar me zëra “ të padridhshëm e pa pikë vaji ” . Politikani dhe shkrimtari Abel – François Villemain , portretin e të cilit e bëri Scheffer – i , i përmend ato në romanin e tij historik Lascaris ( 1825 ) si ” këto nëna heroike e të vrazhda që , për t’u ikur barbarëve , formojnë një vallëzim varrimi në shpatin e një shkëmbi dhe kërcejnë , njëra mbas tjetrës , në hon duke mbajtur fëmijët në krah ” . Homologu i tij politikan , shkrimtari dhe orientalisti Alfphonse de Lamartin , përdori koleksionin e këngëve folklorike të Fauriel – it , duke shtuar me indinjatë : ” Këtu është një nga modelet e heroizmit dhe fatkeqësisë për të cilën është vëzhguese koha jonë … Dhe Europa thjesht hap sytë ! ” Guximi i palëkundur i Pouqueville it zëvendësohet nga frika dhe paniku në versionin e Scheffer – it , ku gratë ngjallin keqardhje duke u portretizuar mu në skaj të dëshpërimit , të 271
Vdekja e Ali Pashës në Janinë la boshllëk dhe , me ushtritë turke të hapërdara në katër anë , si duhej mbushur ishin në baraspeshë . Politikat ambivalente të Aliut i kishin shërbyer mjaft mirë . Askush s’e dinte nëse ata i kishte armiq a miq , dhe në realitet , interesat e tij të vetme ishin ato vetjake . Aftësia e tij për të luajtur lojëra politike e drejtonte rrjedhën teksa ndërronin dinamikat e fuqisë . Në fund , doli se ishin presionet e brendshme brenda Perandorisë Osmane që e lanë të zbuluar kur fuqitë europiane nuk kishin nevojë më për të . Ai i kishte përdorur njëlloj edhe suliotët , edhe turqit për qëllimet e veta ; dhe të dyja palët luajtën rolin e tyre në rënien e tij . Njeriu që Bajroni e quan Bonaparti mysliman e kishte tejkaluar veten si idoli i tij francez , por për dallim prej tij dhe për trandjen e ndjekësve të tij besnikë , jeta e tij nuk do të kursehej . Megjithëse reagimi turk do të godiste fort në Epir ashtu që ta gjunjëzonin , në lojë u futën forca të tjera . Ekzistenca e çiflikut rebel të Aliut kishte krijuar valëzime që do të çonin në ndryshimin e madh brenda Perandorisë dhe do të kishin ndikim në rendin botëror . Kur vdiq në Misolongji më 1824 , Lordi Bajron u bë hero ndërkombëtar dhe simbol i luftës greke për liri . Zulma dhe sakrifica e tij ishte e tillë , sa gati mori elemente mistike . Siç pohonte John Galt – i në veprën e tij The Life of Lord Byron ( 1830 ) , ” populli grek mezi priste t’i bashkohej Lordi Bajron . Ata prisnin me padurim ardhjen e tij sikur ardhjen e një Shpëtimtari ” . Për filohelenët dhe propaganduesit për një shtet të lirë grek , Bajroni qe element jetik në orvatjet e tyre për të nxitur kauzën e tyre dhe kësilloj shihej
