Titulli: Estetika Islame
Autor: Beshir Ajvazogllu
Përkthyes: Ali Pajaziti
Boton: Logos – A
Biblioteka: Divan
Për botuesin: Adnan Ismaili
Kryeredaktor: Husamedin Abazi
Redaktor biblioteke: Milazim Krasniqi
Redaktor artistik & disajni: Edi Agagjyshi
Redaktor teknik: Afrim Gashi
Përgatitja kompjuterike: Focus Pro – Shkup
Shtypi: FOCUS – Shkup
Sot qëndrimi i myslimanëve ndaj artit dhe ndaj letërsisë në disa pika është unik, por në përmasa të bashkësive të ndryshme ekzistojnë edhe dallime të shumta. Disa fraksione duke u bazuar në ndalimin e piktures dhe skulpturës janë shumë të ndjeshme lidhur me këto zhanre artistike, e disa të tjera janë shumë të ndjeshme në çështjen e muzikës. Përkundër kësaj, shumica e bashkësive të lidhura me tesavvufin, muzikën e shohin si mënyrën më të rëndësishme për të shprehur veten.
Në këtë libër jemi munduar të tregojmë se një botëkuptim i tërë estetik është ndërtuar mbi ndalimin e pikturës. Kemi theksuar gjithashtu se hadithet që lidhen me ndalimin e pikturës dhe skulpturës synojnë të mbyllin dyert e kthimit në idhujtari. Nëse hadithet kundër pikturës dhe skulptures interpretohen si ndalesë, do të duhet të heqim dorë prej shumë mënyrave të shprehjes që nga fotografia deri te kinemaja. Ndërsa e vërteta është se sot myslimanët mundohen të përfitojnë si nga fotografia ashtu edhe nga kinemaja, e cila është rezultat i vënies në lëvizje të fotografisë.
Si bashkësia myslimane, ashtu edhe intelektualët dhe artistët duhet të diskutojnë rreth konceptit të artit dhe të estetikës në këtë vepër, si dhe rreth marredhënieve me këtë thesar të begat.
Në botën islame, në të cilën koncepti i së vërtetës përjetoi ndryshim rrënjësor pas njohjes me Perëndimin, shumë shpejt është zbrazur brendesia e formave klasike.
Traditën, ndaj së cilës në rrafshin intelektual nuk është treguar ndonjë interesim i veçantë, e kanë ruajtur turmat që jetojnë me vlerat islame në mënyrë të pavetidijshme dhe po kjo gjë dita-ditës është degraduar dhe kështu janë gatuar parakushtet për dukurinë e quajtur “arabeskë”.
Shembujt e përdorimit të madh të formave të kubeve dhe minareve, dekorimi ndriçues i kapakëve të librave fetarë, shfrytëzimi i kaligrafisë islame etj., duhet të trajtohen jashtë kornizës së përcaktuar në këtë libër, duhet të studiohen si shembuj të “kiçit islamik”.
Duhet të përmendim edhe faktin se ky libër nuk është përpiluar që të promovojë një teori islame të estetikës. Qëllimi i vetëm i tij është të kuptuarit dhe të sqaruarit e botëkuptimit dhe parimeve estetike që qëndrojnë pas veprave, që sot mund t’i përmbledhim në kategorint “arti islam”. Në kohën kur u botuan shkrimet dhe libri ynë i parë Estetika e dashurisë, shumë njerëz shtruan këtë pyetje: “Si do të shkruajmë poezi ose roman duke u nisur në bazë të këtyre parimeve?” Një pyetje e tillë është e gabuar. Në Estetikën islame artistët ndoshta do të gjejnë disa koordinata, por do të ishte e gabuar të kërkojnë qasje doktrinare.
Sot për sot është e pamundur të thuhet se ekziston një disiplinë e mbiquajtur estetika islame. Por, përmes parimeve të shkoqitura në këtë libër mund të shpjegohen veprat artistike të periudhave të kaluara të artit islam. Ç’është e vërteta, veprat artistike nuk lindin nga disiplinat estetike; disiplinat estetike lindin nga përpjekja për të kuptuar e shpjeguar veprat artistike dhe konceptet, që në mënyrë të drejtpëdrejtë ndërlidhen me to. Për të krijuar vepra islamike duhet që në thellësi të njohësh islamin, pra të mendosh, të ndiesh dhe të vështrosh si mysliman. Vetëm atëherë artisti mysliman, do të shohë se është ndërtuar urë e shëndoshë mes artit islam dhe trashëgimisë historike.
